Anticko utvrdjenje na Sarskom krsu
| U okviru kampanje za zastitu arheoloskih nalazista, Zavod za zastitu spomenika kulture iz Kraljeva, vec dvadesetak dana sprovodi arheoloska istrazivanja, na lokalitetu sarski krs u sjenickoj opstini. Arheoloski nalazi tokom ovih istrazivanja poklapaju se sa nalazima predhodnih istrazivanja radjenih 1983.godine, upotpunjuci sagledavanje zivota plemena autorijata na ovim prostorima. Drugu fazu zastitnih arheoloskih istrazivanja na ovom lokalitetu, radice muzej Ras iz Novog Pazara u septembru ove godine.
Tokom aktuelnih istrazivanja, pronadjeni su predmeti koji poticu iz praistorijskog i kasnoantickog perioda. Medju nalazima zastupljen je veliki procenat raznolikih oblika praistorijske keramike, kameno orudje (praistorijska seciva i nozevi) izuzetne obrade, sto predstavlja vrhunske eksponate koji ce se naci u muzejskim vitrinama, zatim niz metalnih predmeta razlicite namene, od delova nakita preko strelica koje su se koristile prilikom opsade utvrdjenja do nozeva i drugih metalnih alatki. ,,sarski krs se u literaturi prvi put pominje 1951.godine, a prva sondazna arheoloska istrazivanja radjena su 1983.godine, kada je utvrdjeno da se radi o izuzetno znacajnom arheoloskom lokalitetu, – kaze za www.sjenica.com , rukovodilac projekta i arheolog Zavoda za zastitu spomenika kulture u Kraljevu Gordana Tosic – Za ovaj lokalitet su karakteristicne nekolike faze zivljenja. Pre svega, praistorijska faza, koja se odnosi na period petog i cetvrtog veka pre nove ere, a to je vreme kada su ovo podrucje naseljavala Ilirska plemena, i veoma znacajna faza treceg i cetvrtog veka, odnosno period kasne antike na Pesterskoj visoravni. Ovo je bila istocna tacka rimske provincije Dalmacije u peridu kasne antike i preko ovog dominantnog uzvisenja prolazile su glavne komunikacije od zapada prema istoku. Na sarskom krsu razvijalo se naselje, odnosno utvrdjenje koje je direktno bilo vezano za rudarenje u ovom kraju. Ali, pored izuzetnog naucnog znacaja, lokalitet je doziveo tesku sudbinu od nasih savremenika. Devastiran je godinama unazad. Od pedesetih godina proslog veka pa do danas. Oko sezdeset do sedamdeset odsto lokaliteta, unisteno je bespravnim radovima, pre svega, kamenolomima koji su bili forsirani u ovom delu, cime je unistena citava zona severnog i delom juznog platoa. Nedavno, prosle godine, Telekom je ovde postavio svoj predajnik i uradio pristupne staze. Tom prilikom su unisteni ostaci antickih bedema, pa nazalost, ni nakon ovih istrazivanja, ne mozemo jasno definisati njihovu trasu, jer je, dve trecine bedema unisteno raznoraznim intervencijama, koje su vrsene bez saglasnosti Zavoda za zastitu spomenika kulture,'' istice Tosiceva. Ona naglasava da zavodi za zastitu spomenika kulture ne koce razvoj, vec da doprinose razvoju na jedan smislen nacin, postujuci kulturni pejzaz i jedinstven pristup u zastiti kulturnog i prirodnog nasledja. Da se intenzivno zalazu za izgradnju i razvoj, kako urbanih tako i seoskih sredina, ali pod uslovom da to bude kontrolisana gradnja. S obzirom da je Sjenica bogata kvalitetnim kamenom, i da u poslednje vreme postoji niz inicijativa za geoloska istrazivanja ovog kraja, Tosiceva naglasava da su, prema Zakonu o kulturnim dobrima, investitori obavezni da plate arheoloska istrazivanja, kako bi se nakon toga utvrdile mere tehnicke zastite.,,Proslost ne pripada samo arheolozima, vec svima nama i svi treba da gajimo odnos negovanja kulturne i prirodne bastine. Jer, zastita kulturng nasledja je put koji nam otvara sve druge puteve ka boljitku'', zakljucuje arheolog Gordana Tosic. |