Sjenica je bogato i siromašno mjesto – bogato prirodnim resursima, ali osiromašeno višedecenijskim uništavanjem privrede nekad zavidnog kapaciteta.

Unatoč svim zbivanjima i posledicama, Sjenica i dalje ima šansu, jer još uvijek može računati na vrlo upotrebljive resurse za razvoj poljoprivrede, rudarstva, proizvodnje hrane, turizma, pa i tekstilne industrije, ali ključno pitanje je KO tim resursima upravlja, na koji način i sa kojim ciljanim ishodima?

Nizak stepen razvoja poljoprivrede je očit pokazatelj socijalno-ekonomske patologije. Kraj obdaren svim prirodnim blagodetima za razvoj stočarstva prije pedeset godina je imao višestruko veći broj tovnih i muznih grla nego danas, što je tragičan nonsens u zemlji koja uvozi mlijeko. PIK „Pešter“, iako viđen kao osnovni pokretač razvoja, bio je tipična politička investicija do 2006. godine, kada je privatizovan. Od tada se broj zaposlenih smanjuje, a najzapaženiji poslovni potezi su prodaja zemljišta i zgrade u centru grada, dok se od proizvodnje slabo šta može zapaziti.

Tokom proteklih desetak godina zapažen je razvoj industrije mliječnih proizvoda. Najpoznatiji lokalni proizvod, sjenički sir, vjerovano neće moći biti registrovan kao brend, jer se tehnologija proizvodnje, koja isključuje pasterizaciju, ne uklapa u pravila famoznog HACCP standarda. Odgovaraju li pravilima uslovi u pećinama oblasti Rokfor su Sulzon u kojima obavezno zri čuveni Rokfor? Dakle, postoje proizvodi koji imaju svoje specifičnosti, koje se moraju uvažiti ako su uslov prepoznatljivosti.

Rudnik „Štavalj“ iz kog se godišnje iskopa do 60.000 tona mrkog uglja ove godine će imati mnogo manji učinak, jer je eksploatacija obustavljena u maju i neće biti obnovljena do kraja godine. Ipak, prekid proizvodnje neće bitno uticati na lokalne prilike, jer Sjenica od tog basena čije rezerve se procjenjuju između sto miliona i milijardu tona nema ništa osim ličnih dohodaka građana zaposlenih u rudniku. Niko u Sjenici ne očekuje da će dobiti gratis ugalj, ali činjenica da JP PEU Resavica kojoj je pripojen RMU „Štavalj“ nikad nije podržala nijednu humanitarnu akciju u Sjenici ili dala sponzorstvo za neki lokalni sportski klub dovoljno govori.

Na teritoriji Sjenice se nalazi barem 13 majdana sa kojih se aktivno odnosi arhitektonsko-građevinski kamen, ali samo jedan legalno posluje (PPPR Divlja Rijeka). Činjenica da registrovane firme eksploatišu kamen sa više od deset mjesta (ponekad i uz upotrebu eksploziva), a da za to ne plaćaju nikakve naknade ni državi ni opštini navodi na zaključak da mi u stvari jesmo Zapad, ali divlji. Pogotovu ako taj kamen posle prodaju istoj opštini, uz ažurnu naplatu. Jedini lokalni kamenolom koji legalno posluje je vlasništvo JP „Srbijašume“.

Zanimljivo je da lokalna tekstilna industrija, iznikla iz nekadašnje fabrike „Vesna“, opstaje i bilježi dobre rezultate unatoč svim nedaćama koje pogađaju ovu granu. Za to su zaslužni prvenstveno ljudski resursi, dobar menadžment i kvalitetna radna snaga.

Ohrabrujuća je inicijativa da se opštini Sjenica povjeri upravljanje Sjeničkim jezerom, poznatom po spektakularnim meandrima, Specijalnom rezervatu prirode Uvac i prelijepoj Ledenoj pećini. Iako se rezervat većim dijelom nalazi na sjeničkoj teritoriji, već godinama se njime upravlja iz Nove Varoši, što je nelogično, kao i drvetom obložena staza i metalna kapija koje su postavili u Ledenoj pećini. Turistička organizacija Sjenice ulaže napore u cilju razvoja turizma i promocije i aktuelizacije kraja. U tom cilju je osnovana manifestacija Dani Sjeničke pite. Šteta što se planirana javna degustacija ovih specijaliteta i drugi put svela na nezapamćenu grabež i otimačinu izgladnjelog dijela domicilnog stanovništva. Takav ishod je i logičan, s obzirom da je Sjeničanima od svih blagodeti koje imaju u okruženju ostavljen jedino čist planinski vazduh. A to nije dovoljno. Tu se nešto mora mijenjati.

Autor: Sedat Vrcić

Autor je prosvetni radnik i koordinator NVO „Flores“ iz Sjenice